TOP-Klasse

TOP 2.00

Auteur: Jack Brans, scheepstimmerman in Smilde (foto’s van verschillende boottypes zullen volgen).

Najaars TOP-toertocht 2015: de Kop van Overijssel.

Op vrijdag 4, zaterdag 5 en zondag 6 september organiseerde de TOP-klasse de najaarstoertocht op de Beulakerwijde. Het plan was: op vrijdag avond verzamelen op de camping aan ‘t Wiede, te Wanneperveen en zaterdag een toertocht van uit Wanneperveen via Zwartsluis, Genemuiden, Vollenhove, Blokzijl en terug naar Wanneperveen, een rondje door de Kop van Overijssel. Op zondag zeilen op de Wieden.

Maar het evenement begon al een week eerder. Op zaterdagochtend 29 augustus was Rein van Dijk met zijn TOP in Wanneperveen. Deze Zaterdag hebben we met 70 land scouts uit Steenwijk gezeild op de Belterwijde. Een zeil-clinic voor landscouts.

Op zondag 30 Augustus werd er met de instructeurs gezeild in samenwerking met de Bergumermeerclub.

Boot Holland 2015.

In februari stond een TOP en de Bulthuisboten bij elkaar op Boot Holland in Leeuwarden. De Bergumermeerclub zocht een mogelijkheid om een Toertocht op de Wieden te organiseren. Ook op Boot Holland, de wethouder van de gemeente Steenwijkerland, Jacques Wagteveld. Jacques had gehoord dat zijn buurman met zijn BM, “Farvel”, op Boot Holland stond. We moesten Kor van der Velde aan zijn jasje trekken. In april lanceerde Kor van der Velde het idee om met scouting Steenwijk, Johan van der Korput, een dag te gaan zeilen op de Wieden. Maar als je met 70 scouts wil varen heb je grote boten nodig. Kor en Paul had een 16 kwadraat, Jack een vergrote Zomerweelde, en Jurgen een Bulthuisjol. Rein die ook in de buurt was had een TOP. Met nog een of twee boten zou het moeten kunnen. De dag er na zouden we een tochtje kunnen maken over de Wieden.

Zeil-clinic voor land scouts.

Op zaterdag 29 augustus was Rein van Dijk met zijn TOP in Wanneperveen. Rein had niet alleen zijn TOP bij zich, maar een aantal bouwpakketjes voor de scouts om een drenkeling te maken. Rein had bedacht dat het leerzaam zou zijn om met de scouts een man overboord manoeuvre te oefenen. Om half elf gingen 42 Bevers en Welpen aan boord van de 7 boten. Drie 16², één Top, één BM, één Bulthuisjol en één Vergrote Zomerweelde. Met een licht briesje en veel zon konden de jeugd kennismaken met het zeilen. Trekken aan de schoten en hangen aan de helmstok, in de trapeze broek overboord hangen. De kapiteins hoefden alleen aanwijzingen te geven. De plagen deden het werk. Ook knutselden ze van een ballon, een handschoen, een steen en een touwtje een drenkeling. De drenkeling ging overboord en de stuurman overstag. Wijzen en schreeuwen. Niet de voorgeschreven krakeling route, maar de kortste route. Binnen no time was de drenkeling weer aan boord. Maar de drenkeling vond het maar droog aan boord, en zocht vele malen het nat op.

Het ging zo goed dat de Welpen een wedstrijdje aandurfde met een Laser. En weet je wat, 1 uur zeil ervaring en dan winnen van een Laser. Na twee uur op het water te hebben vertoeft werd de wal weer opgezocht.

In de middag start de tweede groep 28 Scouts en Explorers.

Ook nu weer de man overboord manoeuvre. Op enkele boten werd het wel erg letterlijk opgevat. De Scouts en Exporers gingen overboord. Maar ja wat wil je met een lekker windje, zon en 29 graden. Terug in de haven doken vele Scouts het water in. Er werd nog uren na gepraat door de kapiteins bij een pilsje en een gehaktbal. Tegen zonondergang werd de tenten opgebouwd en nog wat na gekeuveld.

De najaarstocht van de Bergumermeerclub.

De volgende morgen na het ontbijt werden de boten in gereedheid gebracht voor een toertocht over de Wieden. Deze tocht onder de vlag van de Bergumermeerclub zou ons naar Muggenbeet brengen, Een buurtschap in het Nationaal park Weerribben-Wieden, met een druk bezocht restaurant vlak voor de brug. Naast de boten van Hendrik Bulthuis een Bulthuisjol, drie 16 kwadraten, deden ook Rein mee met zijn TOP en Jack met zijn Vergrote Zomerweelde.

Er was reden tot verwarring. Twee boten met het nummer 331 en beide met een TOP teken. Maar wie goed keek, de ene had zwarte zeiltekens de andere blauwe zeil tekens. Was er één TOP of waren er twee TOP-pen? En hoe zo twee Toppen met het zelfde nummer? Een van de twee boten voer tot voor kort met zeilnummer 122. Een zeil waar het Top teken nog vaag zichtbaar was. Maar de boot was niet van triplex maar van vuren latjes. De boten is ook 6 meter lang en bijna 2 meter breed. Geen knikspant, maar een prachtig gestroomlijnde ronde vorm. Geen zwaard, maar een grote ruime kuip. TOP getuigd met een mooie gebogen gaffel. De ene met zelflozers (voor de gelegenheid omgebouwd tot zelfvuller) de ander die gewoon droog bleef.

Zou er dan toch een Top 2.00 bestaan?

Van uit Wanneperveen gingen we zondagochtend de Belterwijde op. Alle boten verzamelen zich bij de brug om vervolgens met elkaar door de brug de Beulakerwijde op te gaan. Met een rustig windje voer de Bergumermeerclub over de Beulaker en het Giethoorns meer naar Muggenbeet. Kor, onze padvinder, solo varend met zijn 16 kwadraat ging ons voor. Op het Giethoornsemeer stonden we voor de keuze. Tegen de wind naar Blokzijl of met halve wind naar Muggenbeet. Het werd Muggenbeet. En dan te bedenken, dat we zelfs niet door één mug gebeten zijn.

Op ruime water deden de boten niet voor elkaar onder. Zelfs de kleinste boot, de Bulthuisjol met Jurjen de Jong en zijn vrouw deed niet onder voor de 16 kwadraten en de TOP van Rein. Op het water een paar zeilboten en vele motorboten. Een motorboot (een politie opblaasboot) haalde levensgevaarlijke capriolen uit. Aan boord zat iemand die op TT circuit in Assen zich thuis zou voelen. Ondanks de blauwe feest verlichting een gevaar op het water.

In het smalle water van en naar Muggenbeet werd het verschil tussen de boten duidelijk. De 16 kwadraten hadden voldoende massa om door te drijven en zo de windstiltes te overwinnen. De lichtere boten, Bulthuisjol en TOP lagen direct stil. Ook het 360 graden draaien van de briesjes in de windschaduw van de bomen deed zijn werk. Maar met veel geduld kwamen we weer op de Beulakkerwijde. Hier scheiden onze wegen. Een paar boten gingen direct terug naar de haven. De vreemde TOP en een 16 Kwadraat hebben nog een rondje over het meer gezeild en de Korversgaten verkend. Tegen 5 uur lagen alle boten weer voor de wal en bleven daar een week liggen Niet omdat de boten het water van de Belterwijde zo lekker vonden, maar 5 dagen later wilden de boten mee doen met de TOP toertocht.

De naarjaars TOP toertocht 2015

Vrijdag middag, 17.00 Wanneperveen. Rein van Dijk arriveert als kwartiermaker. Ook Nicole en Peter Kruijs waren vroeg aanwezig. “Petrus” was ook in de buurt want de sluizen stonden wagenwijd open. Als kwartiermakers zouden ze eerst de tenten opzetten. Het kampeerterrein was door Petrus veranderd in het vijfde meer van de Wieden.(Beulakerweide, Belterwijde, Bovenwijde, Giethoornsemeer en …. ) En ik maar denken dat er maar vier meren waren. Maar gelukkig was het meer zo ondiep dat je er nog net een tent kon opzetten op een eilandje. Maar inmiddels had Petrus (broer van Piet Paulusma) de douche vol open gezet. Tussen de druppels was geen droog moment te vinden om de tent op te zetten. En toch hebben Rein, Nicole en Peter de party tent weten op te zetten. Compleet doorweekt zijn de weggevlucht en hebben ze in het restaurant een droge plek gevonden. Na een half uur arriveerde Jack, de kapitein van de TOP getuigde boot. Nog steeds kwam van het natte spul van boven. Maar tegen zonsondergang een wonder. De sluis was dicht. De slaaptenten konden worden opgebouwd. Jack vond een lichte verhoging in het meer en bouwde zijn tipi op. Binnen 10 minuten had hij 30 pennen in de grond gestoken. En de tent ingericht. Ondertussen was Nicole bezig twee fiets banden op te pompen. Twee hard opgepompte fietsbanden, in plaats van een paar simpele stokken, hielden de tent in de lucht. Nadat de tent was opgeblazen, waren de luchtbedden aan de beurt. Nu geen fietspomp, maar een ventilator. Wonder boven wonder bleef de sluis dicht. De lucht klaarde op en duizenden sterretjes verschenen aan het firmament. Iets dat in Hilversum en Amsterdam alleen op TV te zien is. Na de nodige kippenpoten en drankjes gingen de oogjes dicht en de snaveltjes toe.

De volgende morgen was er veel wind met helle korte felle windstoten. En als of het niet genoeg was elke half uur een flinke bui. Windkracht 4 tot 5 met uitschieters naar 6. Een prima windje om naar Blokzijl te zeilen, de Kadoelen op te gaan en s ’avonds laat weer in Wanneperveen te zijn.

Maar het was wachten op andere Toppers en Jurjen de Jong. Er was tijd om de regen van de afgelopen dagen uit de boten te pompen. Net we alle boten hadden droog gelegd arriveerden Jurjen en Thijs de Jong. En weer was het wachten op de andere Toppers. Al gauw bleek dat er nog één TOP onderweg was. En deze had last van files, regen, tegen wind en een klein omweggetje.

Plan B, fluisteren.

Ondertussen werd plan B tevoorschijn getoverd; “Fluisteren in Giethoren”. Met zijn alleen togen we naar Giethoorn om de eerste beste fluisterboot te enteren. Peter werd tot stuur piraat benoemd. Er was een wiel waaraan hij kon draaien en een handeltje die naar voren en achteren kon.

Geen helmstok en geen schoten. Het was oorverdovend stil aan boord, met uitzondering van het gegil als er een botsing aanstaande was. Peter draaide aan het wiel en deed wat met het handeltje als of zijn leven er van afhing. Of dit een juiste keuze was kan worden betwijfeld, want het leek wel een kermisattractie, botsautootjes. Geef mij maar een helmstok en een paar schoten.

Toch hebben we een rondje kunnen varen. Eerst door een smal slootje met heel veel houten bruggetjes. Links en rechts huizen en boerderijen uit de vorige eeuw. Alhoewel sommige zagen er nog ouder uit. Het was een dorp met veel handel. Bij elke tweede gebouw een bord, “Te koop”. Maar we hadden onze portemonnees thuis gelaten. Langs de sloot een voetpad; het traject van een Wandel meer daagse. Hier mensen die zo verstandig waren niet in een boot te stappen. Zij konden alles goed bekijken. Op de paden ook veel Chinezen. Erg verwonderlijk was het niet, gezien al die eenden die op de kant zaten. Ik heb de eenden nog gewaarschuwd. Na ons uurtje varen heb ik geen eend meer gezien.

Bij de Kerk heeft de tijd stilgestaan. Een clubje van 20 ouderlingen hadden zich op zijn zondag best gekleed. Alhoewel het was zaterdag. Het leek wel of ze al eeuwen stonden te wachten op de bus. Even later werd duidelijk dat ze op een praam stonden te wachten. Het openbaar vervoer van voor onze jaartelling. Twee mannen hadden nog nooit gehoord van een fluister motor. Ze stonden met twee over gedimensioneerde saté prikkers in het water te prikken. Een paar meter verder nog zo’n praam met hooi, houten kooi en weer zo’n saté prikker.

Het leek wel of we terug waren in het stenen tijd perk. Dit word nog eens bevestigd, halverwege een winkeltje met mineralen en stenen. En druk dat het daar was. Maar alsof de verwarring niet compleet was, ontwaarden we palmbomen in de tuinen. In een andere tuin lagen twee mensen al heel lang in hun blootje te zonnebaden, ze waren ondertussen versteend. Waarschijnlijk was het toch te koud geweest om zonder kleren te zonnebaden. Maar ook hebben we versteende vogels gezien, die te lang hebben gewacht. Vreemd genoeg het waren geen eenden.

Weer terug op het vijfde meer, waren twee andere Toppers gearriveerd, Jesse Bos en echtgenoot Jan Smid. Ze hadden hun TOP opgehaald uit de bossen van Gorssel .

Het weer: elk half uur een bui en (te) veel wind. Maar na 3 uur zou het beter worden. Het rondje “Kop” konden we nu wel op onze buik schrijven. Maar een paar uur zeilen op de Belter- en Beulaker zou moeten kunnen. We besluiten om drie uur het water op te gaan. Peter gaat met Rein, Smid en Jesse met Jack en Jurjen zeilt met zijn zoon Thijs. Nicole kroop met een boek in haar slaapzak. En de TOP van Jesse had geen zin om van de trailer af te komen.

Binnen 10 minuten waren de boten op het water. Eerst een paar slagen met halve wind. Jack gaat met zijn 331 de grote plas op. De andere 331 en de Bulthuisjol maken nog een slag naar de haven. Op de grote plas wordt een paar slagen gemaakt door Jesse (aan het roer) en Smid aan de fokkeschoot. Vreemd de andere 331 en de Bulthuisjol zijn nergens te zien. Nog slag in de rondte, maar nog steeds geen boten te zien. Na een uur besluiten we toch maar eens op de kleine plas te kijken. Nergens zeilen te zien. Bij de haven aangekomen zien we die andere 331 aan de stijger liggen en de Bulthuisjol in de kraan hangen.

Een paar felle windstoten had hen doen besluiten de haven weer op te zoeken.

De laatste 331 wordt afgetuigd en aan de stijger geparkeerd. Met elkaar helpen we Jurjen zijn boot weer op zijn trailer te zetten. Voldaan, want we hebben gezeild, gaan we op zoek naar Nicole. Ze was uit haar slaapzak gekropen. Maar het boek nog steeds niet uit. De dames veranderde een kool, bananen, kerrie saus en nog wat andere eet bare dingen in een salade voor een compleet weeshuis. Of te wel, voor heel veel toppers. Of zouden ernaast Gerard, Gordon en Jeroen nog meer Toppers zijn, die het hebben laten afweten?

De mannen stokten het vuurtje van de BBQ op. De BBQ prof van de camping had nog een vuurkorf ter beschikking gesteld . Een paar blokken hout in de korf en we werden gerookt. De moe gestreden zeilers deden zich op het vijfde meer te goed aan het vlees, salade en gepofte aardappels. Na een laatste kop koffie gingen Jurjen en Thijs met hun Bulthuisjol op huis aan. Niet veel later zochten ze hun warme slaapzak op.

De volgende morgen werd ik gewekt door regen en sop, sop, sop. Af en toe een windvlaag. Toch leek het weer wat beter dan de dag er voor. De mobile weerstations werden geraadpleegd. Het weer alarm, fase donkerrood, liet zien dat tussen 11 en 13 uur de buien ons links en rechts zouden passeren. Dus een kans om weer te zeilen. Peter en Smid stapte bij Jack in de boot. Rein en zijn zoon Tim werd gestuurd door Jesse. Peter aan het stuur, Jack aan de fokkeschoot en Smid aan de mast. Op de andere boot was het een ronde dans. En Nicole, ze blijkt geen dekzwabber maar een boekenwurm te zijn.

Eerst werden een paar slagen op de kleine plas gemaakt en vervolgens met halve wind zeilen op de grote plas. Qua snelheid waren de boten aan elkaar gewaagd. De oude boot had iets meer massa, de nieuwe lichte boot was meer een speelbal van de wind. Na de buien links en rechts te hebben zien passeren, leek de volgende bui op ons af te komen. Maar we konden de bui omzeilen. Toch hebben we de haven op gezocht. De boten zijn afgetuigd en gereedgemaakt om hun element weer te verlaten. Maar eerst wat eten en de tenten afbreken. Ondertussen was het gestopt met regen.

Ja, die ene TOP 331, zeilde toch beter dan de andere. Peter had beide boten gevoeld. Hij was er nu echt van overtuigd. De Zomerweelde was toch de betere TOP. Naar zijn mening moest er maar eens een TOP 2.00 komen. Geen zwaard maar een vaste kiel. Een ruime kuip in plaats van een sta in de weg. Geen honderden touwtjes in de kuip, twee vallen en twee schoten dat moet genoeg zijn.

Ook zeilde zo’n ronde romp mooier dan een knikspant. Dus werd het plan geboren voor een TOP 2.00.: 6 meter lang. 2 meter breed. Een bijlboeg, breed op de waterlijn, een vlakke bodem om in plané te komen. Een kantel kiel en twee aangehangen roeren. En gebouw van vuren latjes volgens de Bulthuis methode.

Er werd ook vooruit gekeken door de voltallige toer-commissie, Rein, Rein en Rein naar volgend jaar. Een toertocht in het Zuiden en één in het Noorden. In het voorjaar zeilen op de Maasplassen bij Roermond of in België. Een thuis wedstrijd voor Nicole. Maar dan moet de laatste bladzijde wel gelezen zijn. Ook de Top 2.00 is dan welkom.

De beide 331 werden op de trailers gezet en de drie Toppen konden weer op huis aan.

De Hoofdrol spelers.

De BM.

De BM is een in 1928 door Hendrik Bulthuis ontworpen zeilboot. Het bijzondere aan deze boot was de bouw methode, de Bulthuis methode. Het bouwen van een boot op een spanten raam, waarbij de spanten raam onderdeel bleef van de boot. Het gebruik van latjes makte het tot een eenvoudige bouwwijze. Deze methode stelde een amateur instaat voor minder dan 100 gulden een boot te bouwen. In de Zomer van 1928 zeilde Hendrik Bulthuis en meester Van der Bij uit Garijp wedstrijden op het Bergumermeer. Twee jaar later vaarden er 90 BM’ers op de Nederlandse wateren. Van dit ontwerp zijn er meer dan 700 stuks gebouwd.

De afmetingen:

Lengte: 4,75 m
Breedte: 1,50 m
Diepgang: 70 cm
Zeiloppervlakte: 12 m²
Toren tuig.
Aangehangen roer
Zwaard (later veel al vervangen door een vaste kiel)
Gebouwd volgens de Bulthuismethode

De 16 kwadraat.

In 1923 was een van de inwoners van Bergum, dhr. Rienks, in het bezit van een boot uit de 7.10 klasse. Op de zeilwedstrijden op het Bergumermeer zeilde Hendrik Bulthuis mee als fokkenist op een Schouw. De schouw kwam als laatste binnen de 7.10 als eerste. Hendrik Bulthuis beluit een verkleinde 7.10 te bouwen. 6 meter lang en minder dan 16 kwadraat zeil. Samen met de dorps timmerman Eelke Zijstra, bouwde Hendrik Bulthuis deze 6 meter boot “Hieke” (genoemd naar zijn jongste dochter) Het bleek duur en moeilijk om te bouwen. Bij de tweede boot voor Eelke Zijstra werden de smallere huidlatten toegepast. Hendrik Bulthuis zou meer dan 10 jaar met de Hieke varen. Op basis van dit ontwerp zijn een tiental 6 meter boten gebouwd. De boot was te duur voor de gewone man. Na het succes van de BM ontstond in Nederland toch de behoefte aan een groter boot. De technische commissie van de NNWB ontwerpt in 1931 een nieuwe boot, de 16 kwadraat. Als voorbeeld diende de 6 meter boot van Eelke Zijlstra, ontworpen door Hendrik Bulthuis. Ook de bouw methode van Hendrik Bulthuis werd overgenomen. Zeven 6 meter boten van Hendrik Bulthuis werden opgenomen in de nieuwe 16 kwadraat klasse. De “Hieke” kreeg zeilnummer 1. De boot van Eelke Zijlstra nummer 7. In de loop der jaren zijn maar dan 4400 boten gemeten, maar er zijn meer dan 30.000 boten gebouwd.

De afmetingen:

Lengte: 00 m
Breedte: 1,97 m
Diepgang: 70 cm
Zeiloppervlakte: 16 m²
Doorgestoken roer
Vaste kiel.
Gebouwd volgens de Bulthuismethode

De Bulthuisjol

In 1941 ontwerpt en bouwt Hendrik Bulthuis een roei zeil boot voor zijn dochters. In het najaar van 1941 wordt zijn boot te water gelaten. Er was grote belangstelling van tientallen watersport fans. De nieuwe boot voer samen met een 16 kwadraat. Na afloop kwam men bij elkaar in het Hotel op de Dam in Burgum. Het bleek dat het nieuwe ontwerp nog geen naam had. De aanwezigen besloten de boot naar de ontwerper te noemen, “Bulthuisjol”. Alhoewel het een snelle zeiler was is het nooit een nationale wedstrijd klasse gewonden. Wel werd in Noord Oost Friesland wedstrijden met deze boot gezeild. Niet verwonderlijk bijna alle 60 gebouwde boten zijn gebouwd rond het Bergumermeer en de Leijen. Pas na de tweede wereld oorlog krijgen de boten een zeilnummer.

Op dit ogenblik weten we van het bestaan van 3 Bulthuisjollen. De boot nr. 15, “Windfang”, van Jurjen de Jong was tot voor kort eigendom van Rienk Opedijk van Veen. Zoon van de Burgumeester van Bergum.

De afmetingen:

Lengte: 00 m
Breedte: 1,40 m
Diepgang: 60 cm
Zeiloppervlakte: 10 m²
Aangehangen roer
Vaste kiel.
Gebouwd volgens de Bulthuismethode

De Verlengde Zomerweelde.

In 1943 wordt door de Nederlandse watersport bond een wedstrijd uitgeschreven om een nieuwe wedstrijd boot te ontwerpen. Deze Wedstrijd wordt in 1944 gewonnen door Siep van der Meer met een ontwerp die hij “Zomerweelde” noemde. De boot zou volgens de Bulthuis methode kunnen worden gebouwd. En er waren twee zeilplannen bedacht. Een doorgelaten grootzeil, vergelijkbaar met het zeil van een Lark en een torentuig. Het was de bedoeling dat de ontwerper er vervolgens 5 prototypes zou bouwen. Siep van der Meer zag er geen mogelijkheid toe. De jury vond het ontwerp niet goed genoeg. Ir. Loeff paste het lijnen plan aan. Deze boot kennen we nu als Vrijheid.

In de jaren na de oorlog zijn in Friesland een tiental aantal boten gebouwd volgens het originele ontwerp, waarvan minsten 4 stuks nog bestaan. Twee in het bezit jan Jack Brans

De eerste Friese zeilschool heeft 3 vergrote Zomerweeldes laten bouwen. Deze 6.70 lange Zomerweeldes zijn jaren lang door de zeilschool gebruikt. Ook jachtverhuurbedrijf Moet uit Sneek heeft tien vergrote Zomerweeldes, met een lengte van 6.00 meter, laten bouwen. Deze kregen de type naam “Juweel”. De Zomerweelde waarmee we hebben gezeild is een van de oude huurboten van Moet. Deze boot had een set zeilen van een Top, Top 122. Het zeilteken was nog te herkennen. Afgelopen zomer is het grootzeil kapot gezeild. Op Wanneperveen is gezeild met het toertuig van Rein van Dijk met zeilnummer 331. Dus 122 is 331 geworden.

Ook moet nog een 7,5 m lange teakhouten Zomerweelde bestaan, gebouwd door de Jong in Joure..

De afmetingen:

Lengte: 00 m
Breedte: 1,97 m
Diepgang: 70 cm
Zeiloppervlakte: 16 m²
Doorgestoken roer
Vaste kiel.
Gebouwd volgens de Bulthuis methode.

TOP

Een geschiedenis die rond 1960 bij dhr. L.Stelwagen begint. Helaas is op de site, top-klasse.nl is nog weinig te vinden over de geschiedenis van deze Noord Nederlandse klasse.

De afmetingen: